vrijdag 25 januari 2013

Over Burke en de Verlichting:

De 'Big-Endians' en de 'Little-Endians'
zijn weldegelijk te verzoenen! ;-)



Es heisst: "Beckmann, Beckmann!",
und ich will nicht mehr Beckmann sein.

Ich brenge Ihnen die Verantwortung zurück

(Uit een toneelstuk van Bertold Brecht)



Sinds de opkomst van het N-VA van B. De Wever, werd en wordt er veel geschreven over het conflict tussen E. Burke en de Verlichting.


1. Maan opposiet Mercurius:

Aan de ene kant staat Burke, met zijn buikgevoel en de organisch(e) (-plastische) samenleving, en de - voor het 'gesundes Volksempfinden' (*) (en mede door haar focus) - al dan niet moeilijk te overbruggen verschillen tussen verschillende culturen en sociologische groepen, en aan de andere kant heb je de Verlichting, die, met haar politiek correcte cultuur en vanuit de rede, meent te weten dat er, tenminste voor 'rationele wezens' (lees: de 'elite' ;-), géén (culturele noch sociologische) verschillen zouden zijn... ;-)

Sinds Robespierre en Adolf Hitler weten we dat beide stromingen aanleiding kunnen geven tot 'totalitaire politiek', en vandaar de noodzaak (en deze poging) tot verzoening.


2. Want van Burke leren we dat er weldegelijk sociologische en culturele verschillen zijn, zeker wanneer we - zoals de meeste doodgewone mensen - sterk verankerd zijn in ons eigen deel van de organische samenleving waarin we leven, en het is niet omdat een culturele en/of intellectuele (en al dan niet 'verlichte') 'elite' zich hiervan kan bevrijden of losmaken, dat dit zo voor het hele volk (en de meerderheid van de mensen) zou zijn, nee, de overgrote meerderheid van de 'gewone' mensen ervaart die verschillen erg sterk, en ontleent er zelfs vaak haar eigen 'identiteit' aan... Met andere woorden: De verschillen zijn een sociologische realiteit die men niet zomaar onder de mat kan moffelen, en wie aan goede politiek wil doen, zal er terdege rekening mee moeten houden.


3. En aan de andere kant heeft de Verlichting ons de universele (en steeds na te streven) waarden van 'Gelijkwaardigheid' (**), 'Broederlijkheid' en 'Vrijheid' gegeven, waarden die als rechten en plichten verankerd zouden moeten zijn in onze samenleving. Het is zelfs zo dat deze idealen, mijns inziens, boven deze van E. Burke staan, alleen hebben zowel de socialistische als de liberale (en zeker de radicale) verlichtingsdenkers verkeerdelijk gedacht dat ze hiermee alle verschillen konden wegvegen. De geschiedenis - ook de recente - heeft ons geleerd dat dit niet zo is!

In communistische landen werd het gelijkheidsideaal dictatoriaal opgelegd (té weinig 'vrijheid' en teveel 'gelijkheid'), zodat het niet menselijk noch leefbaar meer was, en in bijna al die landen (China, Rusland (U.S.S.R.), ...) bleek dat wie lid van de Partij was, toch minstens een aantal stappen voor had, en dan druk ik me erg eufemistisch uit. Maar ook de huidige socialisten en sociaaldemocraten werken weldeglijk met een elite, die zich meer kan en mag veroorloven dan het gewone volk, en ook zij leggen vaak té sterk en té éénzijdig de nadruk op absolute 'gelijkheid', terwijl ze beter zouden uitgaan van 'gelijkwaardigheid' (**). Maatregelen moeten dus niet altijd gebaseerd zijn op (absolute en vaak louter materialistische) 'gelijkheid' (ieder een even grote biefstuk), want voor verschillende mensen zijn meestal/(soms erg) verschillende maatregelen noodzakelijk, zodat men beter zou uitgaan van 'gelijkwaardigheid', en niet van (absolute en al-te-materialistische) 'gelijkheid', maar dit terzijde.

De (ultra-)liberale 'verlichtingsdenkers', op hun beurt, leggen dan weer teveel en té éénzijdig de nadruk op (absolute) 'vrijheid', en zijn dus in hetzelfde bedje ziek. Maar in tegenstelling met de socialisten en de sociaaldemocraten, hebben deze (ultra-)liberalen (sinds de val van de Berlijnse muur en het vaak verkeerd begrepen 'Einde van de Geschiedenis' (naar Fr. Fukuyama)), nog wat teveel noten op hun zang, immers, zij maken momenteel de dienst uit, en hebben het momenteel wel voor het zeggen. Want hoe vaak horen we politici niet zeggen dat we 'concurrentiëler' moeten worden? Zien zij dan niet in dat de kruik enkel te water kan gaan tot ze barst, en dat al die opgeklopte en overdreven concurrentie iedereen (en alle groepen) steeds meer onder druk zet, en ook steeds meer tegen elkaar opzet, zodat we niet alleen zullen moeten leren leven met sociale en ecologische afbraak, maar ook met toenemend geweld en conflicten tussen mensen en groepen? Dat er dus weldegelijk grenzen zijn aan de materiële groei en aan wat mensen en de planeet aankunnen? Bovendien zien zij, klaarblijkelijk, alleen maar de utilistische 'productiefactor' arbeid, en zijn ook zij, in naam van de overdreven en opgeklopte economische concurrentie en de 'vooruitgang', sterk geneigd om alle sociologische en culturele verschillen (die weldegelijk reëel zijn voor de gewone man/vrouw) weg te moffelen als hinderlijk, overbodig en 'niet-rationeel', en dan zijn we terug bij het buikgevoel van Burke... ;-)


4. 'Vrijheid', 'Gelijkwaardigheid' en 'Broederlijkheid' (zowel religieus als volksverbonden), zijn weldegelijk te realiseren zonder alle sociologische en culturele verschillen radicaal en blind weg te willen vegen (zoals sommige socialistische en liberale verlichtingsdenkers - in navolging van de Franse revolutionairen? - willen doen), op voorwaarde dat men begrip, inzicht en respect toont voor de reële breuklijnen, problemen en verschillen, die weldegelijk bestaan tussen de verschillende groepen en geledingen in de maatschappij.


5. Bovendien zou een meer co-operatieve wereldeconomie ook kunnen helpen om verschillende mensen en groepen in harmonie (éénheid in verscheidenheid!) te laten samenwerken, en dit zonder de mensen te forceren in een holle en louter materialistische éénheidscultuur. Verschillende sociologische groepen en culturen zullen, in een co-operatieve wereldeconomie, waarin iedereen en elk volk elkaar helpt, van nature met elkaar samenwerken, en zo zouden spontane bruggen (tussen de culturen) gebouwd kunnen worden, en dit in tegenstelling met de huidige situatie, waar mensen, sociologische groepen en culturen tegen elkaar opgezet worden...


6. In ieder geval hoop ik dat het duidelijk is dat 'vrijheid', 'gelijkwaardigheid' en 'broederlijkheid' (en, denkend aan Burke, inclusief 'volksverbondenheid' ;-) in een gezonde democratie in evenwicht moeten gebracht worden, en uiteraard zal elk volk/land/cultuur dan eigen klemtonen leggen, maar willen we een échte democratie hebben, dan zal er toch een evenwicht moeten zijn tussen deze universele waarden.


_________________
(*) Ja, er is een verwantschap tussen de opvattingen van de Ier E. Burke en het Duitse of Germaanse ('Big-Endische') 'Volksempfinden', net zoals er - uiteraard - een verwantschap is tussen de 'Little-Endische' Verlichting en Frankrijk (hét land van de Verlichting, en dus ook 'Little-Endisch', en dit in tegenstelling met haar rol in het boek van Jonathan Swift ;-)

(**) Ik verkies 'Gelijkwaardigheid' boven 'Gelijkheid', immers, mensen zijn bijna nooit 'gelijk' (hebben een verschillende achtergrond, leeftijd, sekse, ervaring, opleiding, ... enz, enz), maar zouden altijd 'gelijkwaardig' moeten zijn.